Pierwsza faza choroby w zwalczaniu infekcji
Wykrywanie. W pierwszej fazie choroby poszukuje się świdrowca gambijskie- go głównie we krwi (ryc. 3.21), zwłaszcza podczas podwyższania się temperatury chorego.
W preparatach bezpośrednich, sporządzonych w postaci kropli, można między krwinkami znaleźć pierwotniaki poruszające się ruchem świdrującym. W rozmazach krwi utrwalonych alkoholem metylowym lub w grubej kropli, barwionych barwnikiem Giemsy, widoczne są postacie trypomastigota wrzecionowate, zabarwione jasnoniebiesko, z fioletowym jądrem w centrum, kinetoplastem na biegunie tylnym oraz błoną falującą długości komórki. Podobnie bada się materiał biopsji węzłów chłonnych, zwłaszcza w początkowym okresie inwazji. W części przypadków wykorzystuje się niełatwe sposoby zagęszczania świdrowców metodą sączenia krwi przez kolumny celulozy, a także dootrzewnie wstrzykiwanie krwi osób podejrzanych o zarażenie tym świdrowcem wrażliwym zwierzętom laboratoryjnym (p. rozdział poprzedni). W drugiej fazie choroby poszukuje się świdrowców w preparatach bezpośrednich z osadu płynu mózgowo-rdzeniowego po ostrożnym odwirowaniu. Ze względu na małą w tym materiale liczbę postaci trypomastigota ważne dla rozpoznania są również inne właściwości płynu mózgowo-rdzeniowego, mianowicie – zwiększenie liczby składników komórkowych (plazmocyty, limfocyty), zwiększenie się ilości albumin oraz stężenia immunoglobulin IgM (także we krwi), a zmniejszenie stężenia glukozy i chlorków. Spośród odczynów immunobiologicznych wykorzystuje się aglutynację, immunofluorescencję pośrednią oraz test ELISA.